نظام آموزشی :

2. نظام آموزشی :

نظام آموزشی همگانی آلمان شامل چهار مقطع می باشد. ابتدایی، میانه، دبیرستان و پیش دانشگاهی. آموزش ابتدايی در مدارس آلمان از شش سالگی شروع می شود و برای تمام افراد بصورت اجباری و رایگان می باشد. همچنین مدت زمان تحصیلات مقطع ابتدایی 4 سال است. در اين مدت 4 سال دانش آموزان ضمن آشنایی با محيط مدرسه ، نحوه آموزش و شرايط محل، خواندن و نوشتن را همراه با دروس ابتدايی می آموزند. پس از دوره ابتدایی، دانش آموزان، دوره ای 6 ساله را با برنامه های جديد آموزشی شروع  کنند. در پايان اين دوره، دانش آموزان بعد از 9 سال، مدرک Hauptschulabschluss يا بعد از 10 سال مدرک (Realschulabschluss ) می گيرند. سپس در دو گروه وارد مرحله پايانی دوره دبيرستان می شوند. يک گروه برای گذراندن دوره های کارآموزی وارد مدارس فنی و حرفه ای می شوند و با گذراندن Fachoberschule( و Berufsfachschule) ديپلم فنی (Fachhochschulreife) می گيرند سپس وارد بازار کار يا مدارس عالی فنی می شوند. گروه دوم در دبيرستان های( Gymnasiale Oberstufe) با گرايش های گوناگون ادامه تحصيل می دهند که پس از 13 سال، ديپلم عمومی دبيرستان (Allgemeine hochschulreife) يا Abitur می گيرند که می توانند وارد دانشگاه ها شوند.

تحصيلات دانشگاهی در آلمان در دانشگاه ها، مجتمع های آموزش عالي، دانشگاه های عالی آموزش هنر، مدارس عالی فني، و غيره امکان پذير است. شرط ورود به دانشگاه ها و مدارس عالی هنر داشتن ديپلم دبيرستانی سيزده ساله (Abitur) است. دارندگان ديپلم های دبيرستانی 12 ساله خارج از کشور آلمان پس از گذراندن آزمون تشخيص علمی (Feststellungsprüfung) که به تقاضای داوطلب يا پس از طی دوره های يک ساله Studienkolleg در کالج های مقدماتي، می توانند به دانشگاه راه يابند. انتخاب رشته دانشگاهی نيز بر اساس نوع تحصيل در اين کالج ها و نمرات اخذ شده صورت می گيرد.البته در دانشگاه امکان تغيير رشته ميسر است. شرط ورود به مدارس عالی فنی   (Fachhochschule)  برای دانش آموزانی که در نظام آموزشی آلمان تحصيل کرده اند داشتن گواهينامه پايان تحصيلات 12 ساله ديپلم      (Fachhochschulreife) است. تحصيلات دانشگاهی شامل دو دوره پايه و اصلی است. دوره پايه (Diplom-Vorprüfung) حداقل 4 نيم سال طول می کشد و دوره اصلی حداقل 4 نيم سال برای مدارس عالی فنی و در دانشگاه ها حداقل 8 نيم سال است. دانشگاه ها در آلمان مستقل هستند و بودجه کليه مراکز آموزش عالی که دولتی هستند از طرف مسوولان ايالتی و وزارت فرهنگ آلمان تامين می شود.

در سال ۱۹۹۹ میلادی، نظام آموزشی جدیدی در اروپا شکل گرفت. اینک بیش از ۱۰ سال از آن تاریخ می‌گذرد و سالانه بر تعداد دانش‌آموختگان نظام جدید افزوده می‌شود. مرکز آمار آلمان اطلاعات جالبی در این زمینه منتشر کرده است. نظام آموزش عالی در آلمان چند سالی است که از کارشناسی ‌ارشد پیوسته (Magister / Diplom) به دو مقطع مجزای کارشناسی (Bachelor) و کارشناسی ‌ارشد ناپیوسته (Master)  تقسیم شده است. اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار آلمان در مورد وضعیت دانش‌آموختگان نظام آموزشی جدید در این کشور نشان می‌دهد که از هر ۵ نفر فارغ‌التحصیل از مراکز آموزش عالی، یک نفر دانش‌آموخته‌ی مقطع کارشناسی است.

تعداد فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی از دانشگاه‌های آلمان در سال گذشته میلادی (۲۰۰۹) ، در مجموع ۷۲ هزار نفر بوده است. بنا به اطلاعات منتشر شده از سوی مرکز آمار آلمان، دو سال قبل از هر ۱۲ دانشجو، یک نفر در مقطع جدید کارشناسی در این کشور مشغول به تحصیل بوده است که این رقم از رشد تعداد دانش‌آموختگان نظام آموزشی جدید در آلمان نشان دارد. همچنین از زمان وحدت مجدد آلمان‌، اولین بار است که در دانشگاه‌های این کشور با این تعداد از فارغ‌التحصیلان روبرو هستیم. در سال ۲۰۰۹ میلادی تعداد دانش‌آموختگان دانشگاه‌های آلمان در مجموع به ۳۳۹ هزار نفر رسید. این میزان در ۲۰ سال گذشته سابقه نداشته است .

اما افزایش فارغ‌التحصیلان از دانشگاه‌های آلمان و به ویژه فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی به معنای افزایش تعداد متقاضیان ورود به بازار کار در این کشور نیست. دلیل آن هم این است که بسیاری از دانش‌آموختگان، ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی‌ارشد و همچنین در سایر مقاطع تحصیلات تکمیلی را ترجیح می‌دهند. مرکز آمار آلمان دلیل افزایش تعداد دانش‌آموختگان دانشگاه‌های این کشور را با اصلاحات ناشی از توافق بولونیا (Bologna-Reform) مرتبط می‌داند و بر این نظر است که بسیاری از فارغ‌التحصیلانی که پس از مقطع کارشناسی ادامه تحصیل داده‌ و در مقطع ارشد نیز تحصیل کرده‌اند، در دو نوبت نام آنها به عنوان فارغ‌التحصیل از دانشگاه‌های آلمان در آمار مربوط به دانش‌آموختگان ثبت شده است .

از آنجا که هنوز هم دانشجویان نظام آموزشی پیشین در آلمان (کارشناسی‌ارشد ناپیوسته) در دانشگاه‌های آلمان حضور دارند، تعداد دانش‌آموختگان این مقطع کماکان از مقاطع دیگر بیشتر است. به طور نمونه در سال گذشته این تعداد به ۱۰۶ هزار نفر رسید. همچنین در سال ۲۰۰۹ میلادی، ۳۶ هزار نفر از دوره‌های تربیت معلم فارغ‌التحصیل شدند و ۲۵ هزار نفر نیز رساله‌ی دکترای خود را در دانشگاه‌های آلمان با موفقیت به پایان رسانده‌اند. ۲۱ هزار نفر نیز در دوره‌ی کارشناسی‌ارشد ناپیوسته (Master) و ۴۷۰۰ نفر نیز از مراکز هنری در آلمان در سال گذشته میلادی فارغ‌التحصیل شده‌اند .

مقطع جدید آموزشی در آلمان ظاهرا میان دانشجویان دختر طرفداران بیشتری دارد. در سال گذشته میلادی از ۳۷ هزار دانش‌آموخته‌ی مدارس آموزش عالی در آلمان، حدود ۳۰ هزار دانشجوی دختر فارغ‌التحصیل شده‌اند. اما بیشترین تعداد فارغ‌التحصیلان مقطع کارشناسی نیز در رشته‌های علوم اجتماعی و همچنین حقوق تحصیل کرده‌اند که خود نشان از محبوبیت این شاخه‌های تحصیلی در بین داوطلبان تحصیل در دانشگاه‌های آلمان دارد .

شرایط ورورد به کالج : پیش از شروع به تحصیل در کالج، قبولی در آزمون ورودی آن الزامی است، که معمولا در قالب یک امتحان زبان آلمانی برگزار می‌شود. بنابراین، دانستن زبان آلمانی برای ورود به کالج الزامی است. داوطلبان بایستی پیش از درخواست، بین ۴۰۰ تا ۶۰۰ ساعت زبان آلمانی آموخته باشند. این میزان در کالج‌ها یکسان نیست و در برخی موارد، سطح بالاتری انتظار می‌رود که جزییات آن را می‌توان از طریق وب سایت کالج و مکاتبه جویا شد. داوطلبان بایستی اصل مدارک تحصیلی و ترجمه مورد تایید قرار گرفته آن را به کالج و یا دانشگاه ارسال کنند. تامین مخارج زندگی در این مورد با داوطلب است. توجه به این نکته لازم است که دانشجویان کالج، برخلاف دانشجویان دانشگاه تنها در دوران تعطیلات بین دو ترم اجازه کارکردن خواهند داشت و از این رو بایستی برای تامین مخارج زندگی در این دوره یک ساله از پشتوانه مالی برخوردار باشند. 
اما از همه مهمتر ارسال مدارک است. در این مورد در هر کالج شرایطی وجود دارد. در برخی از کالج‌ها مدارک بایستی به طور مستقیم به دانشگاهی که کالج تحت پوشش آن است، ارسال شود و نه به کالج. در برخی از ایالت‌ها مرکز مشخصی برای بررسی پذیرش در کالج مشخص شده است که طبیعتا داوطلبان بایستی مدارک خود را به آن‌ مرکز ارسال کنند. با مراجعه به وب سایت کالج مورد نظرتان و همچنین تماس و مکاتبه با کالج، از جزییات بیشتر در موارد ذکر شده مطلع می‌شوید. پس از احراز شرایط ذکر شده و دریافت پذیرش در کالج، دریافت ویزا آخرین مرحله پیش از شروع به تحصیل در آلمان است. داشتن ویزای تحصیلی برای گذراندن این دوره الزامی است. شرکت در کلاس‌های کالج با عنوان‌هایی همچون سفر توریستی ممکن نیست. 

قبولی در آزمون سراسری : متقاضیان تحصیل در دانشگاه‌های آلمان که در آزمون سراسری دانشگاه‌های دولتی پذیرفته شده‌اند، بدون آنکه در ایران در دانشگاه تحصیل کرده باشند‌، می‌توانند اقدام به دریافت پذیرش از دانشگاه‌های آلمان کنند. این افراد اما تحصیل خود را نه از دانشگاه‌، بلکه با دوره‌ای یک ساله در کالج شروع خواهند کرد و با توجه به نمراتی که در پایان این دوره کسب می‌کنند، می‌توانند در رشته و دانشگاه مورد علاقه‌شان تحصیل کنند. دانستن این نکته که حدنصاب قبولی در آزمون سراسری، مقطع کارشناسی است، برای آن دسته از افرادی که تنها با پذیرش در کنکور سراسری ایران، قصد تحصیل در آلمان را دارند، ضروری است. بنابراین قبولی در آزمون سراسری در مقطع کاردانی برای گرفتن پذیرش در دانشگاه‌های آلمان کافی نیست.منظور از قبولی در آزمون سراسری، تنها آزمون دانشگاه‌های سراسری در نوبت‌های روزانه و شبانه است. با این حساب، قبولی تنها در آزمون سراسری دانشگاه‌های غیرانتفاعی، پیام نور و جامع علمی کاربردی، مورد تایید دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در آلمان نیست. البته این شرایط تنها در صورتی است که این افراد علاقه‌مند باشند، بدون تحصیل در دانشگاه‌های ایران و تنها با قبولی در آزمون سراسری اقدام به پذیرش کنند. 

فارغ التحصیلان از دانشگاه آزاد : در مورد دانش‌آموختگان دانشگاه آزاد و یا افرادی که در آزمون ورودی به این دانشگاه پذیرفته شده‌اند، شرایط متفاوت است. تنها قبولی  در آزمون سراسری دانشگاه آزاد، برای اقدام برای پذیرش کافی نیست. حدنصاب پذیرش، عموماً داشتن مدرک کارشناسی از دانشگاه آزاد است. این قاعده شامل فارغ‌التحصیلان از سایر دانشگاه‌های دولتی به غیر از دوره‌های روزانه و شبانه نیز می‌شود. دانش‌آموختگان دانشگاه‌های غیرانتفاعی سراسری، پیام نور و هچنین دانشگاه جامع علمی کاربردی، تنها در صورت داشتن مدرک کارشناسی می‌توانند برای پذیرش از دانشگاه‌های آلمان اقدام کنند. طبیعتا فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها و همچنین دانشگاه آزاد، مستقیما وارد دانشگاه خواهند شد و احتیاجی به گذراندن دوره یک ساله کالج نخواهند داشت. 

تحصیل در مقطع دکتری : علاقه‌مندان به تحصیل در مقطع دکترا، پس از پایان دوران تحصیل در مقطع کارشناسی‌ارشد، اقدام به نوشتن رساله‌ی دکترا می‌کنند. هدف از تحصیل در مقطع دکترا، گشودن مباحث جدید علمی در رشته مورد علاقه‌ی داوطلب است، این دوره در قالب امتحانی نهایی به پایان می‌رسد. شاید شرایط کمی ساده به نظر برسد، اما برای دریافت مدرک دکترا، راه سخت و پر فراز و نشیبی پیش روی علاقه‌مندان است. سالانه در حدود ۲۴ هزار نفر، در دوره‌ی دکترا از دانشگاه‌های آلمان فارغ‌التحصیل می‌شوند. اما آمار دقیقی از دانشجویان این دوره و همچنین افرادی که به دلایل مختلف از ادامه راه باز می‌مانند، در آلمان در دست نیست. انگیزه بسیاری از افراد برای تحصیل در دوره دکترا، افزایش درآمد و استفاده از امکانات بیشتر در زمینه‌های شغلی در آینده است. درآمد سالانه‌ی افرادی که در رشته‌های علوم پزشکی و مدیریت با مدرک دکترا مشغول به کار می‌شوند، در مقایسه با سایر همکاران خود بدون مدرک دکترا، در آلمان تا حدود ده‌ها هزار یورو متفاوت خواهد بود. اما اولین قدم برای ورود به دوره‌ی دکترا ، پیدا کردن موضوع رساله که سخت‌ترین مرحله‌ی کار است، می شد. در دانشگاه‌های آلمان در فرم کلاسیک دوره‌ی دکترا در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی، کلاس درس به شکلی که در سایر مقاطع تحصیلی مرسوم است، وجود ندارد. بنابراین انتخاب موضوع و پیدا کردن استادی که علاقه‌مند به سرپرستی پروژه باشد، مهم‌ترین اقدام است.

بورسیه در آلمان : بسیاری از برندگان جایزه‌ی نوبل در سال‌های گذشته، کسانی هستند که درآلمان به دنیا آمده‌اند ولی در خارج از کشور به‌ویژه در ایالات متّحده‌ی امریکا زندگی می‌کنند. این مسئله که پژوهشگران و دانشمندان آلمانی، کشورهای دیگر را برای پژوهش به آلمان ترجیح می‌دهند، برای دست‌اندرکاران زنگ‌خطر را به صدا درآورده‌است. افزون بر مسئله‌ی فرار مغزهای آلمانی به خارج از کشور، جذب پژوهشگران خارجی هم در سال‌های گذشته با مشکل‌های فراوانی روبرو بوده است. محقّقان دیگر کشورها به دلیل مراحل پیچیده‌ی اداری (بروکراسی) و کمبود امکاناتی که پژوهشِ متناسب با معیارهای بین‌المللی را ممکن می‌سازند، انگیزه‌ای برای سفر به آلمان و پژوهش دراین کشورنداشتند. امّا برای  متوقّّف‌کردن این روند منفی، تدابیری اندیشیده شده است. امروزه آلمان در بخش پژوهش بیش از پیش به سرمایه‌گذاری می‌پردازد. به‌گونه‌ای که سالانه تقریباً ۴۵ میلیارد یورو به بخش پژوهش و توسعه تعلّق می‌گیرد. آلمان نه تنها به سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش سامان می‌دهد، بلکه با قوانین تازه‌ی مهاجرت، به پژوهشگران خارجی و همراهان آنها شانس و انگیزه‌ی بهتری برای سفر به آلمان می‌دهد. در یک کلام: آلمان میخواهد به کارخانه‌ی تولیدکننده‌ی ایده‌های نو تبدیل گردد. آلمان که از نظر اقتصادی یکی از بزرگترین صادرکنندگان در جهان محسوب می‌شود، سال‌هاست که با برنامه‌های گوناگون در صدد واردات سلول‌های خاکستری است. اعطای بورس‌های گوناگون از سوی مراکز پشتیبانی کننده‌ی پژوهشگران، ارائه‌ی موضوع‌های تحقیقاتی جدید از سوی مؤسّسه‌های علمی و مراکز آموزش عالی و برنامه‌های ویژه‌ی دولت فدرال آلمان در این خصوص، بیش از پیش آلمان را به عنوان مرکزی ایده‌آل برای پژوهش در سطح جهان مطرح کرده‌است و پژوهشگران را به خود جذب می‌کند. 

نحوه ارزشیابی مدارک تحصیلی :

$11.       مدارک Diploma – Vorprufung  و Zwischenprufung ، با شرط داشتن دیپلم دبیرستان ، " کاردانی " ارزشیابی می شود .

$12.       مدارک Ingenieur Diplom ( GH )  - Diplom( FH ) – صادره از کلیه مدارس عالی فنی و مجتمع های آموزش عالی کخ منجر به اخذ دیپلم ( I ) می شود ، " کارشناسی " ارزشیابی می شود .

$13.       مدارک Bachelor  صادره از دانشگاه ها و مدارس عالی فنی " کارشناسی " ارزشیابی می شود .

$14.       مدارک Master  صادره از دانشگاه ها و مدارس عالی فنی با شرط داشتن کارشناسی و گذراندن پایان نامه ، " کارشناسی ارشد " ارزشیابی می شود .

تبصره : دوره های Master  با طول تحصیل کمتر از 2 سال با شرط بررسی کیفی ارزشیابی می گردد .

$15.       مدارک Ingeineur Diplom ( GH ) ، Magister Diplom – Diplom – Artium Ingenieur ( Ma )  صادره از کلیه دانشگاه ها ، مجتمع های آموزش عالی هنر که منجر به اخذ دیپلم ( II)  می شود " کارشناسی ارشد پیوسته " ارزشیابی می شود .

$16.       مدارک Ingenieur Doktor  و Doktor با شرط داشتن کارشناسی ارشد ، " دکترا " ارزشیابی می شود .

‌تبصره: مدارك‌ دانشگاه‌های‌ خصوصي‌ آلمان‌ كه‌ توسط‌ وزارت‌ فرهنگ‌ اين‌ كشور در زمان‌ شروع‌ تحصيلات‌ تأييد شده، در سطح‌ دوره‌ مورد تأييد ارزشيابي‌ مي‌شود.